10 TM Madde ve Özellikleri İle İlgili Tanımlar

MADDE KONUSU İLE İLGİLİ TANIMLAR

Madde: Uzayda yer kaplayan ve kütlesi olan her şeye madde denir.

Cisim: Maddenin şekil almış haline denir.

Saf Madde: Tek cins atom veya molekülden meydana gelmiş homojen maddelerdir.

Element: Tek (aynı) cins atomlardan meydana gelmiş, kendinden daha basit maddelere ayrılamayan ve belirli sembollerle gösterilen saf maddelerdir. Ör. Fe, Na, Cl

Bileşik: Tek cins moleküllerden meydana gelmiş, ancak kimyasal yollarla bileşenlerine ayrılabilen ve belirli formüllerle gösterilen saf maddelerdir. Bileşikleri oluşturan atomlar arasında belirli oran vardır.Ör. H2O, CO2 , NaCl

Karışım: Farklı cins atom veya moleküllerin fiziksel olarak bir araya gelmesi ile oluşmuş, belirli formülleri olmayan maddelerdir. Karışımları oluşturan maddeler arasında belirli bir oran yoktur. Ör. şekerli su

Atom: Maddenin bütün fiziksel ve kimyasal özelliklerini bünyesinde taşıyan parçacıktır.

Molekül: Birden çok atomun kimyasal olarak birbirine bağlanması ile oluşan yapıdır.

Metal: Bileşiklerinde sadece (+) değerlilik alabilen, elektriği ve ısıyı ileten elementlere denir.

Ametal:Bileşiklerinde (+) ve (-) değerlilik alabilen, elektriği ve ısıyı iletmeyen (grafit hariç) elementlere denir.

Alaşım:İki ya da daha fazla metalin homojen olarak karışmasıyla elde edilen katı+katı çözeltilere denir.Ör. lehim

Çözelti: İki ya da daha fazla maddenin birbiri içinde dağılması ile oluşan homojen karışımlara denir.

Homojen karışım: Her yerinde aynı özelliği gösteren karışımlara denir.( şekerli su, tuzlu su)

Heterojen karışım: Her yerinde aynı özelliği göstermeyen, dışarıdan bakıldığında iki ayrı faz olarak görülen karışımlara denir.( tebeşir tozu-su)


☺ Maddenin katı, sıvı, gaz olmak üzere üç hali vardır.
Katıların
• Belli bir biçimi vardır
• Kolaylıkla sıkıştırılamazlar
• Hava ile sınır oluştururlar. Bu sınıra ara yüz denir.
• Akıcı değildirler
• Tanecikler arasında boşluk çok azdır yada hiç yoktur


Sıvıların
• Belli bir biçimi yoktur. İçinde bulundukları kabın şeklini alırlar.
• Kolaylıkla sıkıştırılamazlar
• Hava ile sınır oluştururlar. Bu sınıra ara yüz denir.
• Akıcıdırlar
• Tanecikler arasında katılara göre daha çok boşluk vardır. Bu da akıcı olmalarını sağlar.


Gazların
• Belli bir biçimleri yoktur. İçinde bulundukları kaba yada odaya tamamen dağılırlar.
• Hava ile bir sınır oluşturmadığından ara yüzü yoktur.

• Tanecikler arasındaki boşluk çok fazla olduğu için kolaylıkla sıkıştırılabilirler.
• Akıcıdırlar


☺ Katı  Sıvı  Gaz. Madde hal değiştirirken; katıdan sıvı ve sıvıdan gaz haline geçerken enerji almak zorundadır. Maddeyi oluşturan tanecikler aldıkları bu ısı etkisiyle enerji ile yüklenir. Katı maddeyi oluşturan tanecikler enerji ile yüklenince tanecikler arasındaki boşluk biraz artar ve madde şeklini kaybedip içinde bulunduğu kabın şeklini almaya başlar. Sıvı taneciklerine ısı verdiğimizde ise, tanecikler aldıkları enerji ile aralarındaki bağları koparır ve birbirlerinden bağımsız hareket etmeye başlarlar. İşte bu nedenle gaz molekülleri içinde bulundukları kabın yada odanın her yanını kaplarlar.

☺ Maddenin temel özellikleri;

1) Ortak özellikler: Tüm maddelerde olan özelliklerdir. Kütle, hacim, eylemsizlik ve tanecikli yapı maddelerin ortak özellikleridir.
a) Kütle: Değişmeyen madde miktarına kütle denir. Kütle eşit kollu terazi ile ölçülür ve birimi kg veya g dır.
b) Hacim: Maddenin boşlukta kapladığı yere hacim denir.
c) Eylemsizlik: Maddeler bulundukları konumu korumak isterler bu özelliğe eylemsizlik denir.
d) Tanecikli Yapı: Maddeler; atom, molekül veya iyonlardan oluşan tanecikli yapıya sahiptir.

2) Ayırt edici özellikler: Maddeleri birbirlerinden ayıran özelliklerdir. Öz kütle, erime noktası, kaynama noktası, iletkenlik, esneklik, genleşme, öz ısı ve çözünürlük maddelerin ayırt edici özellikleridir. Aynı koşullarda madde miktarı arttıkça bu tür özelliklerin değerinde değişme olmaz. ancak madde türü değişince bu tür özelliklerin değeri değişir.

☺ Maddelerin özellikleri;

1) Fiziksel özellikler: Maddenin kimyasal yapısını ( iç yapısını) değiştirmeksizin gözlenebilen ve ölçülebilen özelliklerdir. Öz kütle, çözünürlük, renk, koku, erime ve kaynama noktası, ısı ve elektrik iletkenliği fiziksel özelliklere örnektir.

2) Kimyasal özellikler: Maddenin yeni maddelere dönüşmesi sırasında gözlenen özelliklerdir. Maddenin yanıcılığı, başka maddelerle verdiği tepkimeler, asit ve bazlarla etkileşimi kimyasal özelliklere örnektir.



☺ Maddelerin değişimleri;

1) Fiziksel değişmeler: Yeni madde oluşturmayan sadece dış görünüşte meydana gelen değişmelere denir. Ör. Kağıdın yırtılması, camın kırılması, hal değişmeleri ( suyun donması, buzun erimesi, suyun kaynaması gibi)

2) Kimyasal değişmeler: Maddenin iç yapısında meydana gelen değişmelerdir. İki veya daha fazla madde etkileştiğinde yeni bir madde oluşuyorsa bu tür değişmelere kimyasal değişme denir. Ör. Kağıdın yanması, demirin paslanması, elektroliz, hamurun mayalanması.